TARCZYCA – MAŁY GRUCZOŁ O WIELKIM ZNACZENIU

Problemy z tarczycą to najczęstsza przypadłość, z którą zmagają się pacjenci z mojego gabinetu. Za nim zacznę rozpracowywać tematy związane z zaburzeniami jej pracy, skupię się opisie i działaniu tego niesamowitego organu.

Tarczyca – jest jednym z największych gruczołów dokrewnych produkujących T1, T2, T3 (trójjodotyroninę) i T4 (tyroksynę) oraz kalcytoninę.

Zlokalizowana jest na szyi, sąsiaduje z krtanią, tchawicą i przełykiem. Składa się z dwóch niemal identycznych pod względem objętości i wielkości płatów, połączonych poprzecznie ułożoną cieśnią. Bezpośrednio do nich przylegają znacznie mniejsze przytarczyce. Swoim kształtem przypomina literę H lub motyla.
Gruczoł tarczycowy jest bardzo dobrze unaczyniony – przez dwie tętnice tarczycowe górne, dwie dolne i najniższą.

W czasie 1 minuty przez 1g tkanki przepływa aż 5ml krwi!

Wielkość tarczycy jest związana z wiekiem, płcią oraz terenem na jakim dana osoba mieszka.
Jej masa u osoby dorosłej jest indywidualna – wynosi od 15 – 30g. U kobiet osiąga większe rozmiary niżeli u mężczyzn. Dodatkowo u kobiet waga gruczołu jest ściśle związana z fazą cyklu miesięcznego.
Wykonując USG określa się wymiary każdego z płatów.
U osoby dorosłej:
40-50×20-10×1,5-20mm (wysokość x szerokość x grubość) Wysokość cieśni wynosi ok 1,5-20mm.
Obecność nieznacznych różnic w wielkości pomiędzy prawym a lewym płatem nie stanowi patologii.
U dzieci objętość zmienia się z wiekiem:
do 4 lat < 3ml
do 6 lat < 4ml
do 10 lat < 6ml
do 12 lat < 7ml
do 14 lat < 10ml
Normy dla osób dorosłych odnoszą się dopiero po 16 roku życia.

Jednostką funkcyjną tarczycy są pęcherzyki wypełnione żelem pęcherzykowatym zawierającym TYREOGLOBULINĘ (koloid) który jest produkowany przez komórki tarczycowe – TYREOCYTY – wyścielające światło pęcherzyków. Koloid zawiera TYROZYNĘ – aminokwas, który jest niezbędnym substratem do produkcji hormonów tarczycy (wkrótce będę pisać o tym dlaczego ważna jest odpowiednia podaż białka i aminokwasów w diecie)
Tyreoglobulina jest także rezerwuarem dla hormonów tarczycy i jodu (zawartość hormonów w koloidzie wystarcza na ok. 3 miesiące).

PRODUKCJA HORMONÓW TARCZYCY

Jod jest absorbowany przez tarczycę z krwi. W procesie utleniania z udziałem PEROKSYDAZY TARCZYCOWEJ przekształca się w formę aktywną uwalniając nadtlenek wodoru.
Dopiero wtedy reaktywna cząsteczka jodu może się połączyć z tyrozyną (aminokwasem) – jodowanie tyrozyny, tworząc MONOJODOTYROZYNĘ (MIT) – T1 lub DWUJODOTYROZYNĘ (DIT) –

[Prościej mówiąc jest to tyrozyna z jedną lub dwiema cząsteczkami jodu]

W wyniki połączenia dwóch T2 powstaje tyroksyna T4, natomiast połączenie T1 i T2 powstaje trójjodotyronina T3.

T2 + T2 = T4
T2 + T1 = T3

Kiedy są aktywne i krążą w ciele – nazwane są fT3, fT4 – i to właśnie je oznacza się we krwi.

Ok mamy czynniki składowe, ale jak to się dzieje, że ciało wie kiedy i ile powinno produkować hormonów.

Podwzgórze wytwarza TYREOLIBERYNĘ (TRH), która stymuluje przysadkę do produkcji TSH – hormonu TYREOTROPOWEGO.
TSH jest transportowane do tarczycy powodując wytwarzanie T3 i T4 – podczas tego procesu powstaje 7 razy więcej cząsteczek T4 niż T3.
Oznacza, to że tarczyca produkuje przede wszystkim T4 – bo aż 90%, który jest PROHORMONEM (hormonem nieaktywnym), a pozostałą część stanowi T3 – aktywna forma hormonu działająca na komórki organizmu.
Dlaczego tak się dzieje?
Jest to pewnego rodzaju mechanizm zabezpieczający przed niedoborami hormonów.
W sytuacji kiedy brakuje T3 następuje KONWERSJA (przekształcenie) T4 do T3 – polega to na odłączeniu się 1 atomu jodu od T4 wskutek czego powstaje T3.
Proste prawda!?
Proces ten odbywa się w wątrobie, nerkach i jelitach, dlatego przy zaburzonej pracy tarczycy należy zadbać o każdy z tych organów.
Występuj jeszcze jeden bardzo ważny mechanizm regulujący poziom hormonów. Jest to UJEMNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE pomiędzy podwzgórzem – przysadką i tarczycą.
Niski poziom hormonów T3 i T4 jest sygnałem do wydzielania przez podwzgórze TRH, które stymuluje przysadkę do produkcji większej ilości TSH – aby powiedzieć gruczołowi tarczycowemu żeby uwolnił więcej hormonów. Natomiast wysoki poziom tych hormonów hamuje wydzielanie TRH, a tym samym TSH.

Bardzo częstym błędem jest badanie wyłącznie TSH i na tej podstawie określanie czy nie występuje zaburzona praca tarczycy, niestety to za mało! Abstrahując od tego, że TSH jest hormonem przedniego płata przysadki a nie tarczycy! To jest bardzo czułe i może się wahać pod wpływem takich czynników jak stres, choroba, brak snu, niska temperatura. Wielokrotnie spotkałam się z tym że poziom TSH mieścił się w „normie laboratoryjnej”, a po rozszerzeniu diagnostyki okazywało się że pacjent ma np. Hashimoto. Dlatego zawsze należy badać TSH, fT3, fT4 i najlepiej antyTG, i antyTPO + USG tarczycy (przynajmniej raz do roku)